Over het universeel basisinkomen, een systeem waarbij iedereen – of je nu CEO bent of werkloos – een maandelijkse toelage van de staat krijgt die genoeg is om van te leven, wordt de afgelopen tijd steeds meer gesproken. Voormalig president Barack Obama denkt zelfs dat het basisinkomen een oplossing zou zijn voor het banenverlies door automatisering.
In Chicago wordt nu serieus overwogen om het basisinkomen in te voeren, en het is niet de enige plek ter wereld waar de discussie speelt. Ook in Nederland – en op nog veel andere plekken ter wereld – lopen er proeven met het basisinkomen of zijn er initiatieven die het willen invoeren.
En niet zonder reden: sommige economen denken dat het basisinkomen mensen uit de armoede kan houden terwijl ze naar een nieuwe baan zoeken. Een paar grote namen uit Silicon Valley zijn groot voorstander van het basisinkomen, zoals Facebook-baas Mark Zuckerberg.
Critici denken juist dat het basisinkomen ervoor zou kunnen zorgen dat mensen stoppen met werken en dat er een maatschappij ontstaat waarin mensen niet gemotiveerd zijn om te werken aan hun toekomst.
Dit zijn een aantal plekken waar met het basisinkomen geëxperimenteerd wordt:
Inwoners van Alaska kunnen tot 2.000 dollar per jaar ontvangen.
Ieder jaar hebben de meeste inwoners van de staat Alaska recht op een cheque met een waarde tot 2.000 dollar. Het programma, dat door de plaatselijke olie-industrie wordt gefinancierd, loopt al sinds 1982.
Iedereen die een volledig jaar in Alaska woont, komt in aanmerking voor de cheque zolang hij of zij geen misdrijven heeft gepleegd.
In 2017 wees een enquête onder bewoners uit dat ze vinden dat het bedrag een positieve invloed op hun leven heeft.
Duizenden mensen in het westen van Kenia krijgen 22 dollar per maand – een verdubbeling van hun inkomen.
Tijdens een buurtbijeenkomst in 2016 kondigde de liefdadigheidsinstelling GiveDirectly aan dat het tientallen mensen in een dorpje twaalf jaar lang zou voorzien van een basisinkomen.
Iedere inwoner die er al minstens een jaar woonde, krijgt nu 22 dollar per maand. Voor veel van de 95 ontvangers betekent dit dat hun inkomen is verdubbeld.
Toen het experiment al een jaar bezig was, kondigde GiveDirectly aan om het uit te breiden naar nog eens 16.000 mensen in 120 dorpen. Weer een paar maanden later kwamen daar nog eens 40 dorpen bij, en later nog eens 120 dorpen die in het kader van onderzoek een ander bedrag kregen. GiveDirectly zegt dat het zo hoopt bij te dragen aan het verminderen van armoede.
Honderden inwoners van Stockton (Californië) krijgen binnenkort 500 dollar per maand.
In de Californische stad Stockton wonen ruim 300.000 mensen, maar met de economie gaat het niet goed. De stad ging in 2012 failliet. Toch zijn ze er druk bezig met een experiment voor het basisinkomen.
Stockton is van plan om honderd arme gezinnen 500 dollar per maand te geven. Vanaf begin 2019 krijgen de inwoners het geld al, en de burgemeester wil dat het experiment drie jaar duurt.
Het project kost de stad 10 miljoen dollar en wordt onder andere gesteund door eBay-oprichter Pierre Omidyar en meer dan honderd andere grote namen uit Silicon Valley. Het experiment heet de Stockton Economic Emporwerment Demonstration en wordt gefinancierd met een potje geld dat bedoeld is om armoede te bestrijden.
Burgemeester Tubbs zegt dat hij voorstander is van het experiment omdat de lonen stabiel zijn maar de kosten van onderwijs en wonen juist stijgen. "Ik zie best in dat de plannen radicaal zijn, maar ik wil de problemen in mijn gemeente oplossen", zei hij eerder tegen Business Insider.
Duits basisinkomen na bingo
In maart kregen achttien mensen een basisinkomen na een loterij in Berlijn. De organisatie Mein Grundeinkommen zamelt al jarenlang geld in om de basisinkomens te kunnen vergeven, en met succes, want in totaal hebben er al tweehonderd mensen dankzij hen een basisinkomen.
Tegen de NOS zegt de initiatiefnemer, Michael Bohmeyer, dat hij liever iedereen een basisinkomen had gegeven, maar dat dat nog niet lukte. Voor deze tweehonderd mensen moesten ruim 100 duizend anderen geld doneren.
Hij kwam op het idee voor de organisatie toen hij zichzelf een jaar lang duizend euro uitkeerde als ondernemer. "Dat heeft mijn leven zo veranderd. Ik had opeens de ruimte en tijd om me te ontwikkelen. We willen dat nu voor andere mensen ook doen en uitzoeken hoe het een leven kan veranderen", zegt hij.
Y Combinator wil duizenden Amerikanen geld geven in het kader van onderzoek
Sam Altman, de directeur van startup-accelerator Y Combinator, maakte in 2016 bekend dat zijn bedrijf een onderzoek wil gaan leiden naar het basisinkomen.
Het bedrijf wil in het kader van dat onderzoek drieduizend mensen iedere maand geld geven. Die mensen worden verdeeld in twee groepen: een groep van duizend mensen krijgt vijf jaar lang iedere maand 1.000 dollar op zijn rekening gestort. De andere tweeduizend mensen dienen als controlegroep – zij krijgen iedere maand 50 dollar.
Y Combinator heeft al eerder onderzoek gedaan naar het basisinkomen. Toen kreeg een kleine groep mensen in Californië tussen de 1.000 en 2.000 dollar per maand. Met het onderzoek wilde het bedrijf erachter komen of het haalbaar zou zijn om het systeem in het hele land in te voeren.
De Canadese overheid is in Ontario bezig met een proef van drie jaar.
Vorig jaar startte de Canadese overheid een proef van drie jaar in Ontario. Met de proef wil de overheid testen of het basisinkomen goed is voor het opleidingsniveau en de gezondheid van mensen met lage inkomens.
Ongeveer vierduizend mensen doen mee aan de proef. Dat zijn allemaal mensen tussen de 18 en 64 jaar oud met lage inkomens. Alleenstaanden kunnen tot bijna 17.000 dollar per jaar ontvangen, stellen tot 24.000 dollar min de helft van hun inkomen, en mensen met een beperking kunnen tot 6.000 dollar extra krijgen.
Niet alle experimenten gaan even goed. Finland heeft bijvoorbeeld besloten te stoppen met een proef.
In januari 2017 startte in Finland een proef waarbij tweeduizend werkloze mensen 560 euro per maand kregen. Het was het eerste experiment in Europa waar een nationale overheid achter stond, en het idee was dat de mensen het geld zouden blijven ontvangen totdat ze een baan vonden.
Maar in januari kwam het project tot een einde. De overheid heeft een aanvraag voor meer geld afgekeurd en trekt er zo de stop uit. Meer informatie erover wil de overheid nog niet geven, om vooroordelen te voorkomen.
Ambtenaren gaan wel andere manieren onderzoeken om het sociale zekerheidsstelsel te verbeteren.
Ook in Nederland zijn er al een paar pogingen gedaan om te experimenteren met het basisinkomen.
In Nederland bestaan er op meerdere plekken initiatieven die willen experimenteren met het basisinkomen, maar een echte proef is er nog niet geweest. In januari 2017 werd duidelijk dat twintig mensen in Terneuzen mogelijk twee jaar lang een gegarandeerd inkomen van 933 euro per maand krijgen, maar wanneer die proef van start gaat is nog onduidelijk.
In Groningen mislukte een experiment nadat het de initiatiefnemers niet lukte om voldoende geld op te halen. Ze wilden met een crowdfunding duizenden euro's inzamelen om uiteindelijk twintig mensen een jaar lang van een basisinkomen te voorzien, maar bij de derde inzameling ging het mis. Ze kwamen niet over de grens van 2.500 euro heen. Het experiment is daarom stopgezet.